Menopauza je prirodna pojava i predstavlja završetak reproduktivne sposobnosti žena, a uzrokovana je hormonskim promjenama. Svaka žena u svom zivotu provede u prosjeku skoro jednu trećinu života u periodu klimakterijuma koji se sastoji iz tri perioda: obuhvata peri-menopauzu, menopauza i postmenopauzu.
Prelazni period perimenopauza nastupa već oko desetak godina prije posljednje menstruacije (počinje 4 do 5 godina prije menopauze), kada postepeno počinje da opada reproduktivna sposobnost žene.
Do značajnih hormonskih promjena dolazi oko 6-8 godina prije menopauze, a zatim se javljaju i neredovni i nepravilni mestruacioni ciklusi praćeni raznovrsnim kliničkim znacima.
Tokom perioda menopauze, koja označava posljednju menstruaciju žene (obično oko 50. godine života) i predstavlja kraj njenog reproduktivnog perioda, dolazi do velikih promjena u načinu funkcionisanja organizma žene, ali i do promjena koje utiču na kvalitet života jer pored fizičkih poteškoća, javljaju se psihički problemi koji narušavaju svakodnevno funkcionisanje.
Prema vremenu kada se javlja menopauza moze biti:
· prijevremena – prije 40. godine života,
· rana – između 40. i 45. godine,
· uobičajena – iza 45. godine života.
Doba u kojoj menopauza nastupa je genetski predodređena i uglavnom se javlja oko 50. godine života. Tijelo žene trpi značajne promjene u periodu predmenopauze i menopauze.
Pad nivoa estrogena izaziva ne samo gubitak mjesečnog ciklusa, već i nepovratno gubljenje elastičnosti i fleksibilnosti kako kože tako i sluzokože.
Promjene hormonskog statusa se odražavaju i na rad žlijezda sa spoljašnjim lučenjem pa koža postaje suvlja, a sluzokoža suva i slabije prokrvljena (samim tim sklona pucanju i stvaranju ranica-prskotina koje sporo zarastaju). Suvoća sluznice vaginalnog zida rezultira peckanjem i bolovima kao i kontaktnim krvarenjima u toj regiji.
Uslijed slabljenja vezivnih struktura i potpore karličnim organima, žene često imaju spuštenu mokraćnu bešiku, matericu, grlić, što se manifestuje tupim bolom u karlici i osjećajem pritiska u donjem dijelu trbuha, kao i nevoljnim oticanjem mokraće.
Postmenopauza je period koji nastupa poslije menopauze i dijeli se na ranu (do 70. godine) i kasnu (poslije 70.godine) postmenopauzu ili senijum.
Simptomi menopauze
Ono što ukazuje na sam početak menopauze je neredovna menstruacija, koja u početku može da se javlja i češće nego obično, a zatim će pauze između dvije menstruacije biti sve veća.
Najčešći simptomi predmenopauze (ranog klimaksa) su:
· vazomotorne tegobe – talasi vrućine, noćna znojenja,
· umor i fizička slabost,
· pojava gojaznosti,
· urogenitalne smetnje,
· lupanje srca, vrtoglavica,
· promjene u ukusu i mirisu,
· tjeskoba i napadi panike.
Velik broj navedenih simptoma uzrokuju hormonske promjene koje nastaju 3 do 5 godina prije menopauze, intenzivnije godinu do dvije prije. Razdoblje nastupanja takvih promjena smatramo početkom perimenopauze.
Predmenopauza – ostali simptomi:
· glavobolja, pad libida,
· stanjivanje kože i kose,
· problemi s pamćenjem,
· promjene ponašanja,
· depresija, loša koncentracija.
Kao posljedica smanjenja estrogena, androgena (DHEA i testosteron) kao i progesterona koji se takođe proizvode u jajnicima, nastaje pojava valunga, noćnog znojenja, (posljedica su širenja krvnih sudova u koži i privremenog rasta temperature. Koža je topla i crvena, a znojenje može biti izuzetno obilno.
Napadi traju do 10 minuta, a mogu se javljati i 20 do 30 puta) promjene raspoloženja, debljanje i preraspodjela masti,nesanica, glavobolje i ubrzani otkucaji srca koje 50% zena teško podnosi. Najosjetljivija grupa su one žene koje su imale intenzivne simptome u predmenstrualnom sindromu (PMS) i one kod kojih se javila postporođajna depresija.
Uslijed smanjenja produkcije estrogena dolazi do gubitka kolagena, pa tako kod žena u menopauzi dolazi do stanjivanja kože i kose, pojave bolova u zglobovima i mišićima, ali daleko ozbiljnija posljedica je pojava osteoporoze, odnosno smanjene gustine kostiju, koja povećava rizik od nastanka preloma čak i pri bezazlenim udarcima i padovima.
Osteoporoza se naziva „tihom bolešću“ jer nema simptoma dok ne nastupe prelomi, nekad uslijed pada, ali nekad i bez vidljivog razloga. Smanjenje količine estrogena u organizmu će dovesti i do smanjenog lučenja serotonina, hormona koji ima značajan uticaj na raspoloženje, pa se iz tog razloga tokom menopauze mogu javiti napadi panike i depresija. Mijenjaju se i djelovi mokraćnog trakta, pa se javlja čitav niz tegoba poput urinarne inkontinencije, učestalog, hitnog i bolnog mokrenja.
U periodu 5 do 10 godina od menopauze ispoljavaju se i simptomi kao: urogenitalna atrofija, promjene kože i kose, stres - inkontinencija, smanjenje libida i pad kognitivnih funkcija.
Urogenitalna atrofija: uslijed nedostatka hormona dolazi do istanjenja sluznice vagine, predjela vulve i uretre. Javlja se osjećaj suvoće, svraba, peckanja i žarenja. Zbog poremećaja kiselosti (ph vagine) češće su vaginalne infekcije i bolni polni odnosi. Urinarne tegobe su najčešće u vidu učestalog, hitnog kao i noćnog mokrenja uz češće bolne urinarne infekcije.
Zbog nedostatka koagena i elastina u koži nastaje atrofija epitela anogenitalne regije i češća je pojava lichen sclerosus vulve.
Promjene kože i kose u vidu smanjivanja debljine, elastičnosti i vlažnosti kože, perutanje kože, stvaranje bora. Kosa postaje suva, lomljiva tanka i kod većine zena se proređuje. Gubi se genitalna dlakavost a nokti postaju tanki i lomljivi.
Višegodišnji nedostatak estrogena i androgena oštećuje kognitivne funkcije mozga i javlja se slabije pamćenje i koncentracija.
Prijevremena menopauza je kada se javlja u kasnim tridesetim i ranim četrdesetim godinama života. Najčešće uzrok nije poznat, značajan faktor je genetika, a može biti i autoimuni poremećaj povezan sa stresom i lošom ishranom što dovodi do stvaranja antiovarijalnih antitela.
Dijagnoza
Dijagnoza se postavlja na osnovu rezultata hormonskih i osnovnih analiza, ginekološkog i internističkog pregleda, mamografije i ultrazvuka dojke. Najvažnije je da se uz ginekološki pregled na vrijeme uradi kolposkopski pregled sa Papa testom, kao i ultrazvučni pregled male karlice (FSH, LH i debljina endometrijuma).
Menopauza se najčešće javlja u razdoblju između 45. i 55. godine. Ne treba je doživljavati kao bolest, već kao proces privikavanja organizma na novonastale promjene.
Terapija
Iako sve žene u pred, menopauzi i postmenopauzi doživljavaju gotovo iste promjene, njihov biološki odgovor je veoma idividualan često genetikom i psihom predodređen, zbog čega je i jačina simptoma različito zastupljena. Time je i potreba za liječenjem individualna i različita.
Hormonska supstituciona terapija (HST) predstavlja nadoknadu hormona koji se sa menopauzom sve manje luče iz jajnika. HST je još uvek prva linija terapije za ublažavanje klimakteričnih simptoma, prevenciju osteoporoze, ali i kardiovaskularnih komplikacija. Može se definisati kao liječenje samim estrogenima ili gestagenima (monoterapija) i estrogenima u kombinaciji sa gestagenima (sekvencijsko ili kontinuirano kombinovano lečenje).
HST se primenjuje:
· oralno (tablete),
· transdermalno (flasteri),
· perkutano (gel i sprej)
· vaginalno (u obliku vaginaleta ili krema)
Veoma je važan životni stil za očuvanje zdravlja u ovom periodu i podrazumijeva unošenje bjelačevina, više iz bijelog mesa, ribe, raznovrsnost upotrebe povrća i voća u ishrani, kao i smanjivanje unosa ugljenih hidrata i masnoća. Veoma je važno uvođenje blage fizičke aktivnosti (šetnja, joga, plivanje).
Preporučujemo smanjenje u konzumiranju kafe, alkohola i cigareta. Unošenje aktivnog oblika vitamina D svaki dan, magnezijuma i kalcijuma (mlijeko, sir, mliječni proizvodi), uz umjerenu aktivnost na otvorenom s obzirom na to da izloženost suncu podstičeproizvodnju vitamina D koji pomaže tijelu da apsorbuje kalcijum iz hrane te tako doprinosi očuvanju gustine kostiju i zdravim zubima.
Krvarenje u menopauzi – značaj brze dijagnostike i HP verifikacije
Svako krvarenje u menopauzi je razlog da se pacijentkinja obrati doktoru koji ce nakon ginekološkog pregleda, koji uključuje kolposkopiju i Papa test, ordinirati dalju terapiju. Pored ginekološkog pregleda radi se i ultrazvučni pregled gdje se mjeri debljina endometrijuma koja predstavlja veoma važan podatak za sve žene koje krvare u menopauzi jer se mogu ustanoviti određena stanja poput hiperplazije endometrijuma i raka endometrijuma.
Dijagnostički metod kod većine žena je eksplorativna kiretaža koja se vrši radi otkrivanja uzroka obilnih i neredovnih menstruacija, ili iregularnih krvarenja u menopauzi, a koristi se i u liječenju same hiperplazije endometrijuma. Histeroskopija takođe ima svoje mjesto u dijagnostici bolesti uterusa u menopauzi.
PREUZETO: zenasamja.me
