Otkriće antibiotika i njihova klinička primjena smatra se jednim od najvećih dostignuća medicine prošlog vijeka. Međutim, neracionalna primjena dovela je do gubitka djelotvornosti ovih dragocjenih lijekova.
Antimikrobna rezistencija i brzo širenje otpornosti bakterija na antibiotike danas predstavljaju veliki javnozdravstveni problem, koji je aktuelan duže vrijeme i značajno se pogoršao od pojave i širenja COVID-19 pandemije. COVID -19 je ostavio i ostavlja velike posljedice na sve države i njihove zdravstvene sisteme. Smatra se da je jedan od pratilaca ove pandemije povećana potrošnja i neracionalna upotreba pojedinih grupa antibiotika u primarnoj zdravstvenoj zaštiti, koja je povećala potrošnju rezervnih grupa antibiotika u bolnicama.
Uprkos tome što je COVID-19 virusna bolest, antibiotici su propisivani svim pacijentima bez obzira na težinu bolesti, posebno na početku pandemije. Veliki broj oboljelih, preopterećenje zdravstvenih sistema, nepoznavanje same bolesti, nedostatak efikasnih antivirusnih lijekova, strah od razvoja bakterijske koinfekcije doveli su do povećanog propisivanja antibiotika. Brojne studije su izvijestile o neopravdanom povećanju upotrebe antibiotika tokom COVID-19 pandemije, potencijalno praćenog brzim razvojem otpornosti na antibiotike.
Važno je da istaknemo da antibiotici ne liječe virusne, već samo bakterijske infekcije. U nekom trenutku pandemije, vrlo brzo nakon pojave virusne infekcije, razvijala se i takozvana superinfekcija koja predstavlja razlog za uvođenje antibiotika.
Međutim, do sada sprovedene studije pokazuju da upotreba antibiotika kod pacijanata sa COVID-19 uveliko premašuje broj dokazanih bakterijskih superinfekcija. Potrošnja antibiotika u nekim evropskim zemljama je opala tokom 2020. godine, što je objašnjeno strogim poštovanjem epidemioloških mjera (maske, fizička distanca, poboljšane higijenske mjere), kao i smanjenjem broja akutnih respiratornih infekcija koje nisu povezane sa COVID-19. Jedan od razloga smanjene upotrebe antibiotika u evropskim zemljama je postojanje prethodno razvijenog akcionog plana.
U BIH* registrovan je porast potrošnje (penicilina, cefalosporina i makrolida) i u periodu pandemije COVID-19 u odnosu na period prije pandemije. Između pojedinih regija u RS-u postoje velike razlike u izboru i potrošnji antibiotika što upućuje na značajne razlike u funkcionisanju primarne zdravstvene zaštite u ovim regijama.
Antibiotici, pored korisnih, imaju nažalost i svoja neželjena dejstva. Naime, oni nisu selektivni da bi razlikovali dobre od loših bakterija, pa uništavaju probiotske bakterije koje su normalni stanovnici naših crijeva. Time se narušava ravnoteža i dolazi do promjene u sastavu i funkciji crijevne mikroflore što ima za posljedicu ubrzan rad crijeva i pojavu dijareje (proljeva). Klostridija (C. difficile) je patogena bakterija koja je uzročnik 15-25% proljeva izazvanih antibioticima i skoro svih slučajeva pseudomembranoznog kolitisa.
Probiotski preparati su predloženi kao sredstvo koje pomaže pri smanjenju nastanka svih oblika proljeva, pa i onih povezanih sa C. difficile. Sve svjetske smjernice jasno preporučuju obaveznu upotrebu probiotika uz antibiotike. Najveći stepen preporuka kao pomoć u smanjenju i tretmanu proljeva uzokovanog anibioticima ima jedina probiotska kvasnica Saccharomyces boulardii (Bulardi®).
Svojim pacijentima uvijek preporučujem Bulardi®, jer je jedinstven i znatno se razlikuje od drugih probiotskih kultura: jedini se može uzimati istovremeno sa antibioticima, nema opasnosti od prenosa genetičkog materijala između bakterije i kvasnice, pa samim tim ni od razvoja otpornosti. Bulardi®, svojim aktivnim sastojkom, ima sposobnost da djeluje na toksine klostridije.
Probiotici su živi mikroorganizmi koji unijeti u organizam u poznatom broju ostvaruju koristan efekat na zdravlje domaćina. Kao takvi, oni su izuzetno osjetljivi na uticaj uslova spoljašnje sredine kojima su svakodnevno izloženi (vlagu, svjetlost, kiseonik).
Ukoliko u trenutku proizvodnje u kapsulu ili kesicu bude upakovano npr. 10 milijardi probiotskih kultura, to ne znači da će na kraju roka upotrebe ta ista kapsula imati istu količinu probiotika. Naprotiv, probiotici će biti prisutni u značajno manjoj mjeri, a znamo da od doze zavisi efikasnost proizvoda. Bulardi® kompanije AbelaPharm dodatno ima inovativno pakovanje (a- Tech) koje mu pruža dodatnu zaštitu od spoljnih uticaja što garantuje stabilnost ovog probiotskog preparata i deklarisanu dozu sve do kraja roka upotrebe.
Kako bismo sačuvali snagu antibiotika neophodna je njihova racionalna upotreba, stalne edukacije stručne i opšte javnosti i jasno definisane indikacije za upotrebu antibiotika uopšte. Na nivou države BiH neophodno je raditi na izradi nacionalnih smjernica, kako bi se usporio razvoj rezistencije i smanjila stopa otpornosti bakterija na pojedine antibiotike.
*Consumption of Antibiotics in Primary Care Setting before and during COVID-19 Pandemic in Republic of Srpska, Bosnia and Herzegovina Dragana Sokolović, Dragana Drakul, Bojan Joksimović, Nenad Lalović, Nada Avram, Marija Milić, Dajana Nogo-Živanović, Biljana Mijović.
